رشته مهندسی صنایع، طیف گسترده‌ای از دانش‌ها و مهارت‌ها است که لازمه طراحی و بهبود فرآیندها در صنعت، مدیریت افراد و سایر امور مربوط به صنایع گوناگون هستند. عدم وجود مهندسین صنایع در هر صنعتی، می‌تواند باعث افت راندمان کاری و تحمیل شدن هزینه‌های زیادی به آن شود.
اگر رشته‌های گوناگون مهندسی همچون مهندسی برق، مکانیک، کامپیوتر، عمران، مواد، شیمی و غیره را همچون مصالح ساختمانی در نظر بگیریم که ساختمان صنعت کشور را می‌سازند، رشته مهندسی صنایع همچون ماده‌ای چسبناک است که این مصالح را به یکدیگر چسبانده و باعث می‌شود تا ساختمان صنعت بتواند با استحکام زیاد سرپا بایستد. در اصل مهندسی صنایع بین رشته‌های مختلف مهندسی ارتباط ایجاد می‌کند و درک و فهم متقابل آنها از یکدیگر را میسر می‌سازد.
این رشته برای افرادی مناسب است که به مباحثی همچون مدیریت، مالی و اقتصادی، کنترل تولید و موجودی‌ها، کنترل پروژه‌های بزرگ، برنامه‌ریزی و مدیریت واحدهای صنعتی (بزرگ و کوچک) علاقه‌مند هستند و در مجموع تمایل دارند در طراحی‌ها و بهینه‌سازی‌های ممکن در صنایع گوناگون دخیل باشند. این‌گونه بهینه‌سا‌زی‌ها توسط مهندسین صنایع در حوزه‌های گوناگونی مانند منابع انسانی، فرآیندهای کاری، کاهش ضایعات تولید، بهبود کیفیت تولید، بهبود زمان‌بندی‌ها، طراحی سیستم‌ها و بهبود کارکرد و اثربخشی آنها صورت می‌گیرد.
اکثر مباحث فیزیک دبیرستان همچون الکتریسیته، مغناطیس، مکانیک، ترمودینامیک و… به شکل بسیار پیشرفته‌تر و در قالب دروسی همچون فیزیک 1، فیزیک 2، استاتیک، مقاومت مصالح، مبانی مهندسی برق و… وجود دارند. ضمناً، تقریبا تمامی مباحث شیمی دبیرستان باید در قالب دروسی همچون شیمی 1، علم مواد و امثال آن به شکلی بسیار کامل‌تر مورد مطالعه قرار گیرند.
در پایان لازم است یادآور شویم که دروس عمومی مانند فارسی، زبان انگلیسی و دروس گروه معارف اسلامی نیز در رشته مهندسی صنایع وجود دارند و دانشجویان بایستی حدود 24 واحد از آنها را همانند دیگر رشته‌های مهندسی بگذرانند.
گرایش‌های رشته مهندسی صنایع برای ادامه تحصیل چه هستند؟
در ادامه به گرایش‌های گوناگون رشته مهندسی صنایع پرداخته‌ایم و هر یک از آنها را به صورت مختصر و مفید معرفی کرده‌ایم.
- گرایش بهینه‌سازی سیستم‌ها: طراحی سیستم‌ها و ایجاد بهینه‌سازی در فرآیندهای آنها.
- گرایش سیستمهای سلامت: طراحی سیستمهای مربوط به سلامت مانند سیستمهای بیمارستانی، درمانگاهی و غیره.
- گرایش مدیریت نوآوری و فناوری: مدیریت در عرصه‌های نوآوری، فناوری، اختراعات، پارک‌های علم و فناوری و غیره.
- گرایش مدل‌سازی سیستمهای کلان: مدل‌سازی سیستم‌ها به صورت کلان و سیاست‌گذاری‌های عمومی در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و غیره و کشف ارتباط بین اجزای مختلف یک سیستم و همچنین کشف ارتباط بین سیستمهای گوناگون.
- گرایش آینده‌پژوهی: آینده‌پژوهی در مورد موارد اقتصادی، اجتماعی، صنعت و…
- گرایش سیستمهای مالی: تخصص در زمینه سیستمهای مالی و اقتصادی، مهندسی مالی و مدیرت مالی و اقتصادی.
- گرایش لجستیک و زنجیره تأمین: بهبود فرآیندهای لجستیک و زنجیره تامین محصولات فیزیکی یا غیرفیزیکی، فسادپذیر و غیر فسادپذیر و کاهش ضایعات محصولات حین عبور از مراحل زنجیره تامین و کاهش دیرکرد و هزینه‌های لجستیک.
- گرایش مدیریت پروژه: دانش مدیریت پروژه‌های بزرگ و کوچک بهینه‌سازی پروژه‌ها از نظر زمان، هزینه و کیفیت.
- گرایش مدیریت مهندسی: مدیریت مهندسی‌های گوناگون شاغل در صنعت.
- گرایش مدیریت سیستم و بهره‌وری: مدیریت سیستمهای گوناگون جهت افزایش بهره‌وری و کارایی افراد و فرآیندهای موجود در سیستم‌ها با تعریف ورودی، فرآیند و خروجی برای هر سیستم.
برترین دانشگاه های ایران در رشته مهندسی صنایع
دانشگاه تهران
اساتید و دانشجویان دانشکده مهندسی صنایع به دفعات در دانشگاه تهران و همچنین در سطح کشوری بواسطه تلاش‌های علمی خود در حوزه مهندسی صنایع عناوینی همچون پژوهشگر برجسته، پژوهشگر شاخص، پژوهشگر برتر و … کسب نموده‌اند و مورد تقدیر ریاست دانشگاه تهران، وزیر علوم و رئیس‌جمهور قرار گرفته‌اند.
گروه مهندسی صنایع دانشگاه تهران فعالیت خود را در سال 1374 با پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد مهندسی صنایع آغاز نمود. در سال 1381 با پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی در گرایش برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌ها روند توسعه ادامه یافت. در سال 1387، مقطع دکتری مهندسی صنایع رسما راه‌اندازی گردید و اولین دانشجویان مقطع دکتری در سال 1391 فارغ التحصیل شدند. دیگر دورههای تحصیلی نظیر MBA و مهندسی سیستمهای اقتصادی اجتماعی و سایر رشته‌های مربوطه نیز به مرور راه‌اندازی شدند. در سال 1391، گروه مهندسی صنایع به عنوان دانشکده مهندسی صنایع، مؤفق به اخذ مجوز از مراجع ذیربط گردید
دانشگاه امیرکبیر
دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه امیرکبیر در مقطع کارشناسی با ارائه رشته «مهندسی صنایع» با چهار بسته آموزشی «مهندسی صنایع»، «مدیریت اجرایی»، «سیستم های اطلاعاتی» و «سیستم های تولیدی و خدماتی»، در مقطع کارشناسی ارشد با شش گرایش «مهندسی مالی»، «لجستیک و زنجیره تامین»، «سیستمهای سلامت»، «مدیریت پروژه»، «مدل سازی سیستم ها و تحلیل داده ها»، « بهینه سازی تولید و خدمات » و در مقطع دکتری با سه گرایش «لجستیک و زنجیره تأمین»، «بهینه‌سازی سیستم‌ها»، و «سیستمهای سلامت» فعالیت می‌نماید.
در حال حاضر، بیش از ۴۷۹ نفر در مقطع کارشناسی رشته مهندسی صنایع و سیستمهای مدیریت به تحصیل اشتغال دارند و تاکنون بیش از ۱۹۰۰ نفر در این دوره‌ها فارغ‌التحصیل شده‌اند. هر ساله نزدیک به ۸۰ نفر از طریق آزمون سراسری در دوره کارشناسی پذیرفته می‌شوند. علاوه بر این در مجموع، بیش از ۲۱۰۰ نفر در دوره های کارشناسی ارشد مشغول به تحصیل هستند و ۱۹۰۸ نفر تاکنون موفق به اتمام این دوره‌ها شده‌اند. دانشکده دوره دکتری مهندسی صنایع را از مهرماه ۱۳۷۳ با پذیرش ۷ نفر دانشجو آغاز کرده و تاکنون ۱۳۰ نفر از آن فارغ‌التحصیل شده‌اند. در حال حاضر، ۹۶ نفر در مقطع دکتری در حال تحصیل هستند.
امکانات آموزشی تحقیقاتی
اتاق شورا
اتاق شورای دانشکده در طبقه پنجم در سال ۱۳۹۲ با هدف برگزاری جلسات شورای فراگیر و همچنین نشست‌های علمی مختلف، از جمله جلسات مرتبط با لجستیک و دورههای عالی مالی، تأسیس شد. این اتاق تاکنون محل برگزاری بسیاری از جلسات مهم دانشکده و دانشگاه، به همراه دورههای آموزشی آزاد بوده است. در این فضا، تجهیزات کاربردی مورد نیاز مانند مانیتور، تخته وایت‌بورد الکترونیکی، ویدئوپروژکتور و سایر لوازم مرتبط فراهم شده است.
آمفی تئاتر
آمفی‌تئاتر دانشکده یکی از آمفی‌تئاترهای مجهز دانشگاه از نظر سیستم صوتی و تصویری است که در سال ۱۳۹۵ افتتاح شد. این سالن با ظرفیت ۱۷۰ نفر در طبقه همکف دانشکده واقع شده و از ویژگی‌های آن می‌توان به استفاده از تجهیزات باکیفیت و همچنین دسترسی آسان به آن، به‌ویژه به دلیل قرارگیری در خارج از محوطه اصلی دانشگاه، اشاره کرد.
آزمایشگاه ها
دانشکده مهندسی صنایع مجهز به مجموعه‌ای از آزمایشگاه‌های پیشرفته است که به دانشجویان و پژوهشگران این امکان را می‌دهد تا به‌طور عملی مفاهیم مختلف مهندسی صنایع را در زمینه‌های متنوعی مانند ارزیابی کار، ارگونومی، سیستمهای تولیدی، بهینه‌سازی، داده‌کاوی و لجستیک تجربه کنند. این آزمایشگاه‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
- آزمایشگاه ارزیابی کار و زمان و سیستمهای زمان سنجی
- آزمایشگاه ارگونومی و مهندسی فاکتورهای انسانی
- آزمایشگاه سیستمهای تولیدی انعطاف پذیر( تولیدپیشترفته)
- آزمایشگاه اندازه‌گیری دقیق و کنترل کیفیت
- آزمایشگاه تصمیم‌گیری و کاربرد سیستمهای هوشمند در مهندسی صنایع
- آزمایشگاه سیستم های سلامت
- آزمایشگاه مهندسی مالی
- آزمایشگاه بهینه سازی و شبیه سازی
- آزمایشگاه داده کاوی
- آزمایشگاه لجستیک و زنجیره تامین
دانشگاه علم وصنعت ایران
مهندسی صنایع با ترکیب علوم مختلف همچون ریاضیات، مهندسی، مدیریت و اقتصاد در قالب یک چارچوب سیستماتیک، سعی در بهبود اثربخشی و کارایی سیستمهای خرد و کلان تولیدی و خدماتی در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و حکومتی دارد. رویکردهای مورد استفاده در این رشته منجر به پاسخ گویی مناسب، افزایش رضایت مشتری، تطبیق پذیری صحیح، بهبود مستمر کالاها و خدمات و نیز سودآوری بیشتر می‌شود. رویکرد مسئله محور و همین طور تمرکز بر توسعه راه‌حل مبتنی بر تفکر سیستمی خلاقانه، از جمله تفاوتهای عمده مهندسی صنایع با رشته‌های دیگر می‌باشد. این نگاه متفاوت باعث شده است که مهندسی صنایع به عنوان یک فرارشته شناخته شود و حتی منجر به تغییراتی شگرف در سایر رشته‌های سنتی فنی و مهندسی گردد.
هم اکنون دانشکده مهندسی صنایع به‌عنوان یکی از بهترین دانشکده‌های مهندسی صنایع در خاورمیانه، در چهار گروه علمی: ۱- مهندسی صنایع، ۲- مهندسی سیستمهای هوشمند ۳- مدیریت بهره‌وری و پروژه ۴- مهندسی لجستیک فعالیت می‌نماید و دارای یک رشته در کارشناسی، ۹ رشته-گرایش در کارشناسی ارشد و پنج رشته-گرایش در مقطع دکترا می‌باشد. برنامه‌های درسی این دانشکده نیز با توجه به نیاز صنعت و بازار کار، همتراز با دانشگاه های معتبر دنیا و با رویکرد تأمین نیاز علمی و تخصصی کشور و منطقه تدوین شده است.
دانشگاه خواجه نصیر طوسی
فعالیت آموزشی رشته مهندسی صنایع در دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی به دنبال موافقت شورای عالی گسترش دانشگاهها در سال ۱۳۷۳ آغاز گردید.
در حال حاضر تعداد اعضای هیئت علمی این دانشکده ۲۵ نفر می باشد که در گروه های ذیل مشغول به فعالیت می باشند:
گروه مهندسی صنایع، گروه سیستم های اجتماعی – اقتصادی، گروه فناوری اطلاعات، گروه مهندسی مالی
آزمایشگاه ها: در دانشکده مهندسی صنایع هشت آزمایشگاه تحقیقاتی و آموزشی تحت عناوین زیر فعال می باشند:
- آزمایشگاه اندازه گیری دقیق و کنترل کیفیت
- آزمایشگاه فناوری اطلاعات
- آزمایشگاه طراحی و تولید پیشرفته و رباتیک
- آزمایشگاه پژوهشی هوش استراتژیک
- آزمایشگاه مهندسی فاکتورهای انسانی و ارگونومی
دانشگاه فردوسی مشهد
گروه مهندسی صنایع دانشگاه فروسی مشهد با پذیرش 56 دانشجوی کارشناسی در مهر 1385 آغاز به کار کرد. اولین دوره دانشجویان کارشناسی با گرایش تولید صنعتی پذیرش شدند و دانشجویان دورههای بعدی بدون گرایش می باشند. گروه مهندسی صنایع از مهر 1389 اقدام به پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد، گرایش مهندسی صنایع- صنایع، نمود و از بهمن 1393 با پذیرش 3 دانشجو در مقطع دکتری، این مقطع نیز در رشته مهندسی صنایع راه اندازی شد .
تعداد اعضای هیات علمی گروه 10 نفر شامل 4 استادیار و 4 دانشیار و 2 استاد است . علاوه بر این، 5 عضو از اعضای هیات علمی از گروه های آموزشی مهندسی مکانیک، مدیریت و ریاضی کاربردی به عنوان عضو پیوسته با گروه همکاری می نمایند.
امکانات گروه:
1- آزمایشگاه اندازه گیری دقیق و کنترل کیفیت
2- آزمایشگاه تحقیقاتی ارگونومی و ایمنی صنعتی
3- سایت کامپیوتری دانشجویان تحصیلات تکمیلی
سخن آخر
مهندسی صنایع یکی از رشته های پرطرفدار مهندسی تلقی می شود ک امروزه در ایران رشد چشمگیری نیز داشته است و دانشجویان با دانشگاه های این کشور می توانند آینده ای روشن در این رشته برای خود رقم بزنند.
